Cách ghi kích thước trong bản vẽ kỹ thuật thể hiện một độ lớn của vật thể biểu diễn, cơ sở xác định độ lớn và vị trí tương đối giữa các vật thể được biểu diễn bởi các kích thước vật thể được ghi trên bản vẽ.
Kích thước trên bản vẽ phải đầy đủ chế tạo và kiểm tra được các vật thể, mỗi bản vẽ chỉ được ghi kích thước một lần, kích thước phải được ghi trên các hình chiếu thể hiện rõ cấu tạo của phần được ghi.
Kích thước không dùng trực tiếp trong quá trình chế tạo, mà chỉ thuận lợi cho việc sử dụng thì coi là kích thước tham khảo.
Độ cao so với mặt phẳng chuẩn thường dùng đơn vị là mét với 3 số lẻ với các kích thước
Không ghi kích thước ở đường khuất như: Đường trục, đường tâm, mỗi lần ghi kích thước chỉ ghi một lần ở một vị trí dễ đọc nhất.
Thành phần cấu tạo nên kích thước chung trong bản vẽ kỹ thuật:
- Đường dóng,
Đường dóng được vẽ bằng nét liền mảnh, kéo dài vị trí của đường kích thước một đoạn từ 2 đến 3 lần bề rộng của các nét đậm trên bản vẽ.
- Đường kích thước kích thước trong bản vẽ
Có một mũi tên mà hai cạnh của chúng làm với nhau một góc khoảng 300, độ lớn của mũi tên tỉ lệ với chiều rộng của nét vẽ trên bản vẽ với chiều dài là 2,5mm, hai mũi tên vẽ phía trong giới hạn bởi đường kích thước, trường hợp nếu không đủ chỗ thì vẽ ra ngoài, cho phép thay hai mũi tên đối nhau bởi một dấu chấm đậm.
- Chữ số kích thước
- Chữ số được ghi trên khổ chữ từ 2,5 trở lên để ghi vào khổ của bản vẽ
- Đường kích thước thường được đặt ở phía trên và khoảng giữa, sao cho kích thước không bị cắt hoặc chặn bởi bất kỳ đường nào trên bản vẽ
- Chữ số được xếp theo hàng dọc và nên đặt sole với nhau về hai phía của đường kích thước
- Chữ số ghi không đủ chỗ thì có thể ghi trên đường kéo dài của kích thước và ở bên phải
- Chữ số không đúng tỷ lệ biểu diễn thì sẽ gạch dưới, ký hiệu kèm theo chữ số: đường kính ( D ), bán kính ( R).
1. Các loại cách ghi kích thước trong bản vẽ kỹ thuật
- Kích thước đoạn thẳng
Kích thước ở dạng nét liền mảnh, đoạn thẳng ghi kích thước thường dài 10mm thì các đường dóng được kẻ vuông góc với đoạn thẳng cần được ghi
Một đường thẳng song song với đoạn thẳng cần ghi kích thước và khoảng cách là 7mm, cách đầu mút của đường dóng 3mm, nếu trường hợp mà hai đoạn thẳng song song và cùng ghi kích thước về một phía thì các đường dóng và đường kích thước không được phép cắt nhau.
Kích thước nằm ngang thì chữ số cũng phải nằm giữa và ở phía trên đường ghi, trường hợp thẳng đứng thì chữ số được ghi nằm về bên trái của kích thước.
- Cách ghi kích thước cung tròn và đường tròn
Kích thước cung tròn thì đường dóng vuông góc với dây cung, đường kích thước giống cung tròn và cách cung tròn một đoạn 7mm.
Kích thước bán kính thì không cần đường dóng mà cần chỉ vẽ xuất phát từ tâm cung tròn hoặc không cần xuất phát từ tâm nhưng hướng của nó phải đi qua tâm và không được dài quá đến tâm đường tròn, vẽ mũi tên về phía đường tròn, chỉ số kích thước có chữ R, kích thước hình cầu, hình vuông, độ dốc, độ côn cũng giống như trên.
Kích thước đường kính thì cũng không cần đường dóng cs thể kéo dài hết đường kính và hai mũi tên, chữ số đường kính có thể đặt trong hoặc ngoài đường tròn.
Kích thước tâm cung tròn cần nằm ngoài giới hạn ta cần vẽ kích thước của đường kính, bán kính bằng đường gãy khúc hoặc ngắt đoạn mà không cần xác.
- Kích thước góc
Là cung tròn có tâm ở đỉnh góc
Kích thước góc thì đường dóng chính là đường kéo dài của hai cạnh góc giới hạn góc, đường kính kích thước là cung tròn với hai mũi tên chỉ vào hai đường dóng, chữ số có thể được ghi trong giới hạn góc hoặc ngoài nhưng nó phải có chỉ số ( ví dụ như: 334o26;50’’ )
2. Quy định về cách ghi kích thước trong bản vẽ kỹ thuật
- Nét cơ bản (nét liền đậm): Dùng để biểu diễn đường bao thấy của vật thể, ta nên dùng cơ bản. Bề rộng của nét bằng 0.5 đến 1.4mm tùy theo độ lớn và mức độ phức tạp của hình biểu diễn.
- Nét đứt: Được dùng để thể hiện đường bao khuất của vật thể, nét đứt gồm những nét gạch ngắn cùng một độ dài từ 2 đến 8mm. độ dài nét đứt phụ thuộc vào bề rộng của nét cơ bản và có giá trị bằng ½ đến ⅓ bề rộng cơ bản
- Đường trục và đường tâm: Được vẽ qua đường bao của hình biểu diễn từ 2 đến 5mm và kết thúc bằng nét gạch. Vị trí tâm cung tròn được định bằng giao điểm của hai gạch cắt nhau, đường kính của đường tròn bé hơn 12mm thì nét chấm gạch thể hiện đường tâm đực thay thế bằng nét mảnh
- Nét chấm gạch mảnh: để vẽ các đường trục cũng như tất cả đường tâm cần dùng nét chấm gạch mảnh, độ dài gạch từ 5 đến 30mm và bề rộng của nét chấm gạch có giá trị bằng ½ đến ⅓ bề rộng của nét cơ bản
- Nét cắt: Được vẽ với bề rộng của nét cắt giá trị từ 1 đến 1.5mm bề rộng nét cơ bản và độ dài của nét từ 8 đến 20mm, phải được biểu diễn theo một tỷ lệ và phục thuộc vào bề rộng của nét cơ bản
- Nét mảnh ziczac: được giới hạn bằng các hình chiếu hoặc hình cắt bề rộng cơ bản từ 0.18 đến 0.35mm
Trên đây là cách ghi kích thước trong bản vẽ kỹ thuật mà bất cứ một người kỹ sư nào cũng nên biết, và sử dụng một cách thành thạo để hoàn thành tốt công việc của mình.